Στην Άνω πόλη, στην οδό Επταπυργίου, λίγα μέτρα από τα τείχη της Ακρόπολης και κοντά στην Ανατολική Πορτάρα, την Πύλη Λαπαρδά , βρίσκεται η Μονή Βλατάδων η Βλαταίων.
H Μονή Βλατάδων ή Βλαττάδων ή Βλατταίων, είναι ένα Μοναστήρι στην περιοχή της Άνω Πόλης της Θεσσαλονίκης λίγα μέτρα από τα τείχη του Επταπυργίου. Είναι το μοναδικό μοναστήρι της Βυζαντινής περιόδου της πόλης που εξακολουθεί να λειτουργεί μέχρι σήμερα.
Η Μονή Βλατάδων είναι Σταυροπηγιακή και το αναφέρουμε διότι όλες οι σταυροπηγιακές Μονές όταν τις έχτιζαν τοποθετούσαν στη θεμελίωσή τους σταυρό, και όλες εξαρτώνται απευθείας από το Οικουμενικό Πατριαρχείο.
Είναι ένα Πατριαρχικό Σταυροπηγιακό Μοναστήρι.
Η Θεσσαλονίκη είχε πολλά Βυζαντινά Μοναστήρια.
Η Μονή Βλατάδων είναι ένα από αυτά αλλά πρέπει να τονιστεί ότι παρόλο που πέρασε πολλές δυσκολίες με το πέρασμα των αιώνων όχι μόνο διασώθηκε αλλά ακόμη και τώρα ακόμη συνεχίζει λειτουργεί σα μοναστήρι.
Η Μονή ιδρύθηκε το 1351-1371 από τους μοναχούς Δωρόθεο και Μάρκο Βλατή, και από τους οποίους πήρε και το όνομα Βλατάδων..
Οι δύο μοναχοί ήταν μαθητές του Μητροπολίτη Θεσσαλονίκης Γρηγορίου Παλαμά ο οποίος διετέλεσε μητροπολίτης Θεσσαλονίκης τη περίοδο 1371-1379.
Από το συνολικό συγκρότημα του Μοναστηριού σώζεται μόνο το καθολικό σε σχήμα σταυροειδές με παρεκκλήσια.
Διαθέτει τοιχογραφίες , ένα ξυλόγλυπτο τέμπλο από τον 17 αιώνα και διάφορα κειμήλια μεγάλης αξίας.
Μετά τους σεισμούς το 1978 και στα πλαίσια της αποκατάστασης των καταστροφών της μονής αποκαλύφθηκαν οι τοιχογραφίες οι οποίες είχαν σοβατιστεί από τους Οθωμανούς.
Σύμφωνα με τη παράδοση στη Μονή Βλατάδων κήρυξε το ευαγγέλιο ο Απόστολος Παύλος κατά τη διάρκεια της παραμονής του στη Θεσσαλονίκη.
Μάλιστα ο επισκέπτης έχει τη δυνατότητα να δει το σημείο “βήμα”, στο οποίο ο Απόστολος Παύλος δίδαξε στο κόσμο.
Η Μονή Βλατάδων κατά τη διάρκεια τη Οθωμανικής κατοχής ονομαζόταν Τσαούς Μοναστήρι, ίσως διότι αυτό ήταν το όνομα του διοικητή της φρουράς του μοναστηριού που ήταν εγκατεστημένος στο Επταπύργιο..
Η θέση που ήταν κτισμένο το μοναστήρι ήταν ένα σχετικά καλό στρατηγικό σημείο από το οποίο είχες τη δυνατότητα να εποπτεύεις όλη τη πόλη και τη θάλασσα.
Μετά την άλωση της Θεσσαλονίκης το 1430 οι Οθωμανοί την αφήσαν να συνεχίσει να λειτουργεί σαν Μοναστήρι την περίοδο δε αυτή την αποκαλούνταν Τσαούς Μοναστήρι.
Το Μοναστήρι συνέχισε να αναπτύσσεται και μάλιστα κατόρθωσε να αποκτήσει το 1446 κάποια σημαντικά προνόμια.
Αυτό συνέβη διότι αφενός μεν το μοναστήρι έπαιζε σημαντικό ρόλο στην υδροδότηση της Θεσσαλονίκης, αφετέρου ήταν ένα μοναστήρι το οποίο ανήκει στη δικαιοδοσία του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως.
Σήμερα η Μονή συνεχίζει να ανήκει στο Οικουμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως.
Ως κτητόρισσα της Μονής φέρεται η αυτοκράτειρα Άννα Παλαιολογίνα, η οποία είχε εγκατασταθεί στη Θεσσαλονίκη το 1351 και παρέμεινε στην πόλη ως κυβερνήτης έως το τέλος της ζωής της.
Η Εκκλησία συμπεριλαμβάνεται από το 1988 στη λίστα των Βυζαντινών μνημείων της Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO.
