Ο ιερός ναός των Αγίων (ή Δώδεκα) Αποστόλων βρίσκεται στην ομώνυμη πλατεία, κοντά στην αρχή των οδών Ολύμπου, και Αγίου Δημητρίου, δίπλα στα Θεοδοσιανά δυτικά τείχη της πόλης όπου υπήρχε η αρχαία Ληταία Πύλη..
Ο Ναός των Αγίων (ή Δώδεκα) Αποστόλων, είναι ένα θαυμάσιο Μνημείο της Βυζαντινής Θεσσαλονίκης και ένα από τα ωραιότερα και σπουδαιότερα της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας της εποχής των Παλαιολόγων
Είναι σταυροειδής με πέντε τρούλους, τέσσερες, κίονες, στοά και νάρθηκα.
Ο ναός των Αγίων (ή Δώδεκα) Αποστόλων , όπως οι περισσότεροι ναοί της άνω πόλης είναι το καθολικό μιας παλιάς μεγάλης Βυζαντινής μονής αφιερωμένης στην Παναγία και από την οποία σώζεται μόνο το προπύλαιο και μια δεξαμενή
( Κιστέρνα).
Οι Άγιοι Απόστολοι χτίστηκαν από τον Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Νίφων στα 1310-1314, δηλαδή τον 14ο αιώνα ο οποίος χαρακτηρίζεται ως η Χρυσή Εποχή της Θεσσαλονίκης.
Γραπτή επιγραφή στον ανατολικό τοίχο αναφέρει τον ίδιο Πατριάρχη ”Πατριάρχης και Κτήτωρ” και τον μαθητή τουΗηγούμενο Παύλο «Και Δευτέρου Κτήτορος» ως πρώτο και δεύτερο κτήτορα.
Η Εκκλησία ήταν περίτεχνα στολισμένη με πολλά ψηφιδωτά.
Παρόλη τη μεγάλη καταστροφή που επέστησαν τα ψηφιδωτά και οι τοιχογραφίες, εντούτοις στο εσωτερικό της Εκκλησίας και στην ανατολική τους πλευρά μπορούμε να θαυμάσουμε ένα καταπληκτικό ψηφιδωτό.
Εξωτερικά ο Ναός χαρακτηρίζεται από τα κεραμικά που στολίζουν την ανατολική πλευρά του.
Η Εκκλησία κατά τη διάρκεια της οθωμανικής κατοχής μετατράπηκε το1520-1530 δηλαδή 100 χρόνια μετά την άλωση της Θεσσαλονίκης, από τον Τσεζερί Κασίμ Πασά (Ceseri Kasim Pasa) σε μουσουλμανικό τέμενος (τζαμί)) στο οποίο έδωσε και το όνομα Σοούκ Σου Τζαμί Soğuk Su (δηλαδή τζαμί, του κρύου νερού).
Σε αυτή την εποχή οι τοιχογραφίες και τα ψηφιδωτά ακολούθησαν τη πορεία των τοιχογραφιών και ψηφιδωτών όλων των βυζαντινών εκκλησιών που κατελάμβαναν οι Τούρκοι.
Τα ψηφιδωτά υπέστησαν μεγάλες φθορές, οι Τούρκοι αφαίρεσαν τις χρυσές ψηφίδες, σοβάτισαν τα ψηφιδωτά και τις τοιχογραφίες και κατάστρεψαν τα πάντα με τις λόγχες τους.
Και βεβαίως γκρέμισαν και το καμπαναριό.
Παρόλα αυτά στο εσωτερικό του Ναού σώζονται σημαντικά ψηφιδωτά και τοιχογραφίες που αποκαλύφθηκαν όταν ο ναός ξανάγινε χριστιανική εκκλησία.
Στον κυρίως ναό εντυπωσιάζουν τα ψηφιδωτά που μιμούνται τα περίφημα ψηφιδωτά της Μονής της Χώρας στην Κωνσταντινούπολη.
Λέγοντας Μονή της Χώρας εννοούμε , το γνωστό σήμερα ως Καριγιέ Τζαμί (τουρκικα. Kariye Camii ή Kariye Müzesi),το οποίο υπήρξε ελληνικό χριστιανικό μοναστήρι στην Κωνσταντινούπολη και το οποίο μετατράπηκε από τους Οθωμανούς τζαμί κατά το 16ο αιώνα.
Η αναστήλωση του ναού των Αγίων Αποστόλων, και η σταδιακή αποκατάσταση των τοιχογραφιών ξεκίνησε το 1926.
Από το 1958 λειτουργεί ως μουσείο.
Μετά τον σεισμό του 1978, το κτήριο ενισχύθηκε, και το 2002, τα ψηφιδωτά καθαριστήκαν.[3]
Η Εκκλησία συμπεριλαμβάνεται στη λίστα των Βυζαντινών μνημείων της Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO.
