Ο Ναός της Παναγίας των Χαλκέων βρίσκεται στο κέντρο της παλιάς Θεσσαλονίκης.
Συγκεκριμένα βρίσκεται στη διασταύρωση των οδών Εγνατία και Αριστοτέλους στη ΝΔ γωνία της τεράστιας πλατείας, η οποία ονομαζόταν παλιά και Μεγαφόρος χώρος, και στη οποία κυριαρχεί ο αρχαιολογικός χώρος της Αρχαίας Αγοράς.
Είναι ο χώρος της Χαλκευτικής Στοάς, όπου οι χαλκωματάδες συνεχίζουν από τη Βυζαντινή Εποχή να δουλεύουν το χαλκό όπως και πάντα.
Άλλωστε από τη γειτονιά των χαλκωματάδων πήρε και το όνομά της, και είναι και προστάτης τους.
Λαμβάνοντας υπόψιν ότι έχει κτιστεί αποκλειστικά μόνο με τούβλα της έδωσαν το χαριτωμένο όνομα «Η Κόκκινη Εκκλησία».
Στη δυτική είσοδό της υπάρχει μαρμάρινη επιγραφή στην οποία αναγράφεται ως έτος κατασκευής της το 1028 από τον αξιωματούχο της βασιλικής αυλής και διοικητή Λογουβαρδίας Χριστόφορο και την οικογένειά του σα ταφικό παρεκκλήσι.
Ο τάφος του κτήτορα βρίσκεται στον βορεινό τοίχο της μέσα στον ναό, κάτι που δε συναντάται σε καμιά άλλη εκκλησία.
Αρχιτεκτονικά, ο ναός αυτός ακολουθεί πιστά την Κωνσταντινοπολίτικη αρχιτεκτονική παράδοση.
Είναι τετρακόνιος σταυροειδής Ναός δηλαδή κτισμένος σε σχήμα σταυρού, με τρούλο, και ένα ψηλό τύμπανο.
Το 1430 μετά τη κατάληψη της Θεσσαλονίκης από τους Τούρκους ο ναός μετατράπηκε σε Τζαμί. με την ονομασία Καζαντζιλάρ (δηλ. τζαμί των χαλκωματάδων) διότι στην περιοχή υπήρχαν χαλκωματάδες από τη Βυζαντινή εποχή.
Με την απελευθέρωση της πόλης τo 1912 καθαγιάζεται εκ νέου ως ορθόδοξος ναός.
Όπως οι περισσότεροι ναοί της Θεσσαλονίκης, έτσι και η Παναγία των Χαλκέων υπέστη εκτεταμένες ζημιές από τον σεισμό του 1933, οι οποίες αποκαταστάθηκαν.
Μετά τους σεισμούς του 1978 πραγματοποιήθηκαν εργασίες στερέωσης του μνημείου και συντήρησης των τοιχογραφιών του.
Από την αγιογράφησή της που έγινε σε μια περίοδο ακμής της ζωγραφικής στην πόλη, σώθηκαν αρκετές παραστάσεις στη δυτική πλευρά που δεν διατηρήθηκαν όμως σε καλή κατάσταση.
Σώζονται τοιχογραφίες, κυρίως στη δυτική πλευρά του ναού.
Θα πρέπει να τονιστεί ότι στον τρούλο όπου κατά κανόνα απεικονίζεται ο Παντοκράτωρ, υπάρχει μια τοιχογραφία εξαιρετικής ομορφιάς, η οποία αφορά στην Ανάληψη του Κυρίου.
Τον 14ο αιώνα η εκκλησία τοιχογραφήθηκε ξανά.
Από αυτήν την περίοδο διασώζονται μερικές συνθέσεις στον δυτικό τοίχο, όπως ο Ακάθιστος Ύμνος.
Από αυτήν την περίοδο διασώζονται μερικές συνθέσεις στον δυτικό τοίχο, όπως ο Ακάθιστος Ύμνος.
Το 1988 η Εκκλησία των Χαλκέων συμπεριελήφθη στη λίστα των Παλαιοχριστιανικών και Βυζαντινών Μνημείων της Θεσσαλονίκης ως Μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομίας της UNESCO.
